Tarcze obronne - sztuka przeciwko przemocy - dr Agaty Norek

TARCZE OBRONNE dr Agaty Norek

   Siła tych obiektów tkwi w całym procesie kształtowania opartym na głębokiej wiwisekcji, dochodzeniu do sytuacji granicznych.

prof. Bogdan Topor

   TARCZE OBRONNE to projekt, który rozpoczął się w 2002 roku w Katowicach – w trakcie studiów Agaty Norek w katowickiej Akademii Sztuk Pięknych.

   Symbol TARCZY OBRONNEJ, tutaj przypominającej kobiecą pierś, jest symbolem dokumentującym zdarzenie przemocy, równocześnie mówiącym uczuciami ofiary. TARCZA to przedmiot, który wypełnia przestrzeń pomiędzy ofiarą, a sprawcą.

   Powstało 27 TARCZ, a każda z nich obrazuje i opisuje (teksty są nierozłącznymi elementami eksponatów) inny rodzaj przemocy. TARCZE mówią m.in. o przemocy psychicznej, seksualnej, domowej, ekonomicznej, molestowaniu seksualnym dzieci, obrzezaniu kobiet.

  Poszukiwania dotyczące badania zależności pomiędzy uwalnianiem się od doświadczenia traumatycznego, a sztuką zaowocowały doktoratem Agaty Norek w dziedzinie Sztuk Plastycznych, dyscyplinie artystycznej Sztuki Piękne. W 2013 roku doktorat został wyróżniony oraz otrzymał nominację do Nagrody Prezesa Rady Ministrów.

   W 2015 roku TARCZE OBRONNE zaprezentowane zostały publiczności w monachijskim Parlamencie, a wystawę otwarła Prezydent Landtagu, Barbara Stamm. Wydarzenie nosiło tytuł "Silne kobiety dla lepszego świata".

  W styczniu 2016 roku o projekcie napisał magazyn VOGUE, wydawany w Szwajcarii, Niemczech oraz Austrii, a w kwietniu artystka zaprezentowała projekt uczestnikom Kongresu Kobiet Województwa Śląskiego, gdzie za swoje zasługi oraz osiągnięcia otrzymała tytuł "Kobiety Sukcesu Śląska".

   Celem TARCZ jest ściąganie tabu zwłaszcza z najtrudniejszych do udowodnienia skutków oraz oblicz przemocy, przełamywanie lęków oraz problemów związanych z doświadczeniami przemocy oraz edukacja na ten temat.

   W 2011 roku Agata Norek założyła stowarzyszenie „Shields Against Violence SAV” e.V. w Niemczech, którego jest przewodniczącą i którego celem jest realizacja założeń projektu TARCZE OBRONNE, oraz projektu „Tarcze obronne – kobiety przeciw przemocy” w którym osoby, które doświadczyły przemocy, pod okiem artystki oraz psychotraumatologa będą budowały swoje własne TARCZE, jako sposób na uwolnienie się od doświadczeń traumatycznych, symbol ochrony oraz bezpieczeństwa.

   Proces tkwiący w tych obiektach zaczyna się w miejscu, w którym początek ma uwalnianie się od traumy. Sztuka czerpie tutaj bezpośrednio z przeżycia traumatycznego, które odwracane jest w siłę twórczą. TARCZE pokazują, jak radzić sobie ze zranieniami psychicznymi, jak słabość można i należy odwracać w siłę, a tragizm w triumf.

   Nie mają łatwego zadania ci, którzy nazywają i mówią o obliczach zła. Z przyczyn osobistych weszłam na taką drogę i po kilkunastu latach doświadczeń twierdzę, że potrzebne jest nam narzędzie, które – podobnie, jak w medycynie zdjęcie rentgenowskie dla dokumentacji złamań, blachy, śruby czy nici do skręcania kości i zszywania ciała – umożliwi długotrwałe i skuteczne leczenie skaleczeń i obrażeń duszy. Myślę, że koniecznym jest nazwanie toczącego emocjonalnie raka, jakim jest przemoc i spojrzenie w oczy tak wielu jego obliczom jak to tylko możliwe po to, aby skuteczność w walce z nim była większa, a interwencja przeciw jego przejawom i skutkom w porę oceniana i stosowana. Również po to by psychiczny ból, jaki wywołuje i który jest w stanie utrzymywać się przez dziesiątki lat nie spotykał się z ignorancją, niezrozumieniem czy był umniejszany lecz aby można skutecznie jemu zaradzić.

   Większość problemów, które opisują i ilustrują "Tarcze" to oblicza przemocy, które nigdy nie powinny ujrzeć światła dziennego. Te skute wstydem, lękiem i tajemnicą milczenia doświadczenia skumulowane w psychice, a nierzadko także ciele osoby dotkniętej przemocą poprzez TARCZE demaskują sprawcę przemocy wewnątrz rodziny, w obrębie społeczeństwa, w środku religijnej formacji, a nawet swojego wewnętrznego wroga. Wizualną formą opowiadam o tym, co tłumione, o czym mówienie jest zakazane, przełamuję wiele tabu i wstyd.

   Cieszę się, że forma komunikacji, jaką jest język plastyczny znajduje  zrozumienie u osób, które przemocy doświadczyły, a także u profesjonalistów zajmujących się pomocą osobom po doświadczeniach przemocy: psychologów, lekarzy, pracowników socjalnych, dziennikarzy. Komunikat ten znajduje odbiorców pośród znawców sztuki i dociera do osób postronnych, które rozwijają empatię w stosunku do ofiar. Mam nadzieję, że trafi on również do sprawców, aby zrozumieli ile krzywdy i cierpienia zadają.

   Moim życzeniem jest, aby wystawa TARCZ trafiła do licznego grona odbiorców, zachęciła ich zastanowienia oraz rozmowy. Życzę sobie także, aby dzięki wystawie wiele osób znalazło odpowiedzi, zrozumienie oraz empatię. Tak stało się to w przypadku dwóch mężczyzn, którzy stojąc przy TARCZACH płakali i opowiedzieli mi o swoich najcięższych życiowych doświadczeniach. Moim marzeniem jest też, aby udało się zrealizować projekt oraz wystawę TARCZ osób, które doświadczyły przemocy po to, aby jak francuska artystka Niki de Saint-Phalle mogły powiedzieć: „Błogosławię sztukę jako oswobodzenie oraz konieczność”.

dr Agata Norek